Βιογραφία
Ο Πολύγνωτος Βαγής γεννήθηκε το 1894 στο χωριό Ποταμιά της Θάσου. Αρχίζει να ασχολείται με τη χαρακτική και τη γλυπτική από παιδί λόγω του ξυλογλύπτη και μαραγκού πατέρα του. Το 1911 μεταναστεύει στη Νέα Υόρκη και το 1917 εγγράφεται στο τμήμα Γλυπτικής της Cooper Union το οποίο σύντομα εγκαταλείπει όταν κατατάσσεται εθελοντής στο Αμερικανικό Ναυτικό κατά τη διάρκεια του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου. Δύο χρόνια αργότερα εγγράφεται στο Beaux Arts Institute της Νέας Υόρκης όπου σπουδάζει γλυπτική για τρία χρόνια, με δασκάλους τους C. Boulgon και F. Aitken. Την περίοδο των σπουδών του και μέχρι το 1930 παράγει έργα ρεαλιστικά, τα οποία πλάθει σε πηλό και ύστερα τα χυτεύει σε γύψο ή τα μεταφέρει σε χαλκό. Με θέματα δανεισμένα από την αρχαία ελληνική μυθολογία και ιστορία, τη Βίβλο καθώς και τη σύγχρονη ελληνική ιστορία δημιουργεί ανθρώπινες μορφές, συμβολικά συμπλέγματα και ζώα τα οποία ξεχωρίζουν για την αρμονία και την ρυθμική άρθρωση των όγκων τους. Παράλληλα φτιάχνει πορτραίτα στα οποία πειραματίζεται με ιμπρεσιονιστικά εκφραστικά στοιχεία, όπως Το πορτραίτο του παππού μου, το οποίο διακρίνεται ως το καλύτερο στην έκθεση της National Academy of Design της Νέας Υόρκης το 1922. Ο θαυμασμός του για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και η αγάπη για τη φύση θα αποτελέσουν βασική πηγή έμπνευσης για το έργο του, το οποίο εδραιώνεται σύντομα στους ανταγωνιστικούς καλλιτεχνικούς κύκλους της Νέας Υόρκης. Το 1932 λαμβάνει υποτροφία από το Whitney Museum Club και το 1933 εγκαθίσταται και δουλεύει στο Bethpage του Long Island, NY. Από τότε εγκαταλείπει τις αναπαραστατικές λεπτομέρειες των προηγούμενων έργων του, χωρίς όμως να γίνεται ανεικονικός, και επικεντρώνεται στην απόδοση λιτών, καθαρών και νατουραλιστικών μορφών που αναδύονται μέσα από το ίδιο το υλικό του ύστερα από αδρή επεξεργασία. Δίχως προσχέδια, και κάνοντας χρήση γρανιτένιων ογκόλιθων που βρίσκει ο ίδιος στην περιοχή του Long Island, προχωρά στην απευθείας λάξευση της πέτρας, εναρμονίζοντας οργανικά την αρχική φόρμα τους με το περιεχόμενο που ήθελε να τους προσδώσει. Αξιοποιεί επίσης ξύλο, τσιμέντο ή και χρώμα. Στη θεματογραφία συνεχίζουν να περιλαμβάνονται ανθρώπινες μορφές, ζώα αλλά και μυθολογικά, ποιητικά και αλληγορικά σχήματα. Σε αντίθεση όμως με τις προγενέστερες δημιουργίες του, οι νέες συνθέσεις του εκπέμπουν αρχέγονη πνευματικότητα και μνημειακότητα, και παράλληλα αντανακλούν πρωτόγονες τεχνοτροπίες και στοιχεία από την ελληνική αρχαϊκή τέχνη. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν τα έργα Ύπνος, 1931, Κύκλος, 1932, Φεγγάρι, 1940, Φίδι, 1942. Το 1950 φιλοτεχνεί το Μνημείο των Βετεράνων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στο Bethpage Long Island. Το 1958 του απονέμεται το Χρυσό Μετάλλιο των Audubon Artists και το 1962 ο Χρυσός Σταυρός του Φοίνικος. Το 1963 ταξιδεύει για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Το 1965 αφήνει την τελευταία του πνοή στη Νέα Υόρκη και κηδεύεται στην Ελλάδα. Πριν πεθάνει έχει κληροδοτήσει όλα του τα έργα στην Κυβέρνηση της Ελλάδας για την ανέγερση Μουσείου και Βιβλιοθήκης στη Θάσο, το οποίο εγκαινιάστηκε το 1981 με την ονομασία Μουσείο Πολύγνωτου Βαγή, με τη φροντίδα της Διευθύνσεως Απόδημων Ελλήνων του Υπουργείου Εξωτερικών. Έχει παρουσιάσει το έργο του σε πολλές ατομικές εκθέσεις στη Νέα Υόρκη σε χώρους όπως Painters and Sculptors Gallery (1932), C.W. Kraushaar Gallery (1934), Valentine Gallery (1938), Hugo Art Gallery (1946), Iolas Gallery (1955, 1956, 1960) και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις σε ιδρύματα και μουσεία όπως: National Academy of Design (1920-1931), Brooklyn Museum of Art (1932, 1938) στη Νέα Υόρκη, Museum of Modern Art Gallery (1939) στη Ουάσιγκτον, Metropolitan Museum of Art (1942, 1952) στη Νέα Υόρκη, Buchholz Gallery (1945) στη Νέα Υόρκη, Whitney Museum of American Art (1936, 1945, 1950, 1952, 1954, 1956, 1960 – 1963) στη Νέα Υόρκη. Έργα του βρίσκονται μεταξύ άλλων, στην Εθνική Γλυπτοθήκη της Αθήνας, στο Δημοτικό Μουσείο Καβάλας, στο MoMA και στο Brooklyn Museum της Νέας Υόρκης, στο Toledo Museum του Ohio και στο Tel Aviv Museum του Ισραήλ. Το 1977 πραγματοποιήθηκε αναδρομική του έκθεση στην Καβάλα.
Μάρη Σπανουδάκη
Επιμελήτρια & Ερευνήτρια