Βιογραφία

Η τέχνη του Γιάννη Μηταράκη, βαθιά ριζωμένη στα ρεύματα της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας, φέρει έντονα τα ίχνη του φωβισμού και του εξπρεσιονισμού, ενώ η μοναδική εικαστική του γλώσσα αποτύπωσε με απαράμιλλη ευαισθησία το ελληνικό τοπίο και φως. Στη διάρκεια της πορείας του, δεν επιδίωξε μόνο να αναπαραστήσει τον εξωτερικό κόσμο, αλλά να συλλάβει τις εσωτερικές, ψυχολογικές του διαστάσεις.

Ο Μηταράκης γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Ελλάδα. Το 1915 ολοκλήρωσε το Γυμνάσιο της Χίου και έφυγε για το Παρίσι, όπου αρχικά σπούδασε Αγρονομία στο περίφημο Ινστιτούτο Grignon. Ωστόσο, η καλλιτεχνική του φύση υπερίσχυσε των επιστημονικών του σπουδών, και το 1921 στράφηκε αποφασιστικά προς τη ζωγραφική. Φοίτησε στην Ακαδημία του André Lhote, ενός από τους σημαντικότερους δασκάλους του κυβισμού, και στη La Palette, κοντά στον Le Fauconnier. Εκεί, ήρθε σε επαφή με τα πιο προοδευτικά ρεύματα της παριζιάνικης τέχνης, ενώ παράλληλα ταξίδεψε και ζωγράφισε πολύ. Τα πρώτα του έργα, κυρίως τοπία και γυμνά, εκτέθηκαν σε φημισμένα σαλόνια, όπως το Salon d’Automne και το Salon des Indépendants, αποκαλύπτοντας την πρώιμη ενασχόλησή του με τη φόρμα και το χρώμα ως μέσα συναισθηματικής έκφρασης.

Το 1929 εγκατέλειψε το Παρίσι και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου παρουσίασε την πρώτη του έκθεση στην Αίθουσα Στρατηγοπούλου. Σύντομα, άρχισε να ταξιδεύει στην Ελλάδα, αποτυπώνοντας με το πινέλο του τα τοπία των Μεγάρων, της Σαντορίνης, της Χίου και της Μυκόνου. Στη δεκαετία του 1930 καθιερώθηκε ως ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ζωγράφους. Έγινε μέλος της πρωτοποριακής «Ομάδα Τέχνης», ενώ η φήμη του ξεπέρασε τα ελληνικά σύνορα. Το έργο του εκτέθηκε στη Μπιενάλε της Βενετίας το 1936 και το 1940, ενώ το 1939 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Παγκόσμια Έκθεση της Νέας Υόρκης, ένα σημαντικό ορόσημο για τη διεθνή του αναγνώριση. Την ίδια χρονιά τιμήθηκε με βραβείο στην Πανελλήνια Έκθεση.

Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος διέκοψε προσωρινά τη δημιουργική του πορεία. Ο Μηταράκης επιστρατεύθηκε και πολέμησε στο αλβανικό μέτωπο, ενώ τα χρόνια της Κατοχής τα πέρασε στο κτήμα του στη Χίο. Οι δυσκολίες της εποχής δεν ανέκοψαν τον εσωτερικό του διάλογο με την τέχνη· αντίθετα, η καλλιτεχνική του έκφραση έγινε ακόμη πιο έντονη και ανήσυχη. Στη μεταπολεμική περίοδο, η ζωγραφική του εξελίχθηκε προς έναν ακόμη πιο δυναμικό εξπρεσιονισμό. Τα φωβιστικά του χρώματα απέκτησαν μεγαλύτερη ένταση και συναισθηματική φόρτιση, κάνοντας τα έργα του να πάλλονται από εσωτερική κίνηση. Το 1958 εκπροσώπησε την Ελλάδα στις Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας και του Σάο Πάολο, ενώ την ίδια χρονιά συμμετείχε στον διεθνή διαγωνισμό Guggenheim στη Νέα Υόρκη, δίπλα σε κορυφαίους Έλληνες καλλιτέχνες. Έργα του εκτέθηκαν σε έξι μεγάλες πόλεις των ΗΠΑ, επιβεβαιώνοντας τη διεθνή του εμβέλεια.

Το έργο του Μηταράκη χαρακτηρίζεται από έναν εκρηκτικό διάλογο χρώματος και φόρμας. Από τη μία, αντλεί από τον φωβισμό, υιοθετώντας τολμηρές, καθαρές αποχρώσεις που αποδίδουν την εσωτερική ένταση του τοπίου. Από την άλλη, η εκπαίδευσή του στον κυβισμό τού προσφέρει μια στιβαρή δομική προσέγγιση. Με το πέρασμα των χρόνων, η εικαστική του γλώσσα απέκτησε ακόμη μεγαλύτερη ελευθερία· οι φόρμες έγιναν πιο ρευστές, οι πινελιές πιο δυναμικές, σαν να πάσχιζαν να απελευθερωθούν από το ίδιο το όριο του καμβά. Τα τοπία του δεν είναι απλές αναπαραστάσεις του χώρου, αλλά συναισθηματικές τοπογραφίες, φορτισμένες με ενέργεια, όπου το φως και το χρώμα γίνονται οι πρωταγωνιστές της σύνθεσης.

Ο Μηταράκης έφυγε από τη ζωή το 1963, αφήνοντας πίσω του ένα πολύτιμο εικαστικό έργο. Η σημασία του αναγνωρίστηκε μεταθανάτια, με κορυφαία στιγμή την αναδρομική έκθεσή του το 1992 στο Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων και την «Γκαλερί 3». Σήμερα, έργα του βρίσκονται σε σημαντικές συλλογές, αποδεικνύοντας ότι η συμβολή του στη νεοελληνική ζωγραφική παραμένει διαχρονική. Ο Γιάννης Μηταράκης υπήρξε ένας καλλιτέχνης που δεν αρκέστηκε στην επιφανειακή απεικόνιση της πραγματικότητας. Η ζωγραφική του ήταν μια αναζήτηση του εσωτερικού φωτός, μια προσπάθεια να αποτυπώσει τη βαθύτερη ουσία του κόσμου μέσα από τη δύναμη του χρώματος και της φόρμας.

Γεωργία Δημοπούλου
Κλασική Φιλόλογος – Επιμελήτρια

Πηγή: Οι πληροφορίες του κειμένου προέρχονται από τον κατάλογο της αναδρομικής έκθεσης ζωγραφικής του Γιάννη Μηταράκη από το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Πάτρα, 2001.