Dimitri Hadzi

Κένταυροι και Λαπίθες

Ο ελληνικής καταγωγής γλύπτης Dimitri Hadzi γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1921. Σπούδασε στο Brooklyn Polytechnic Institute, στην Cooper Union for the Advancement of Science and the Art και παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής στο Brooklyn Museum Art School. Το 1950 με υποτροφία Fulbright ταξίδεψε στην Ελλάδα και εντάχθηκε στο τμήμα Γλυπτικής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Έναν χρόνο αργότερα με τη συνδρομή του προγράμματος G. I. Bill εγκαταστάθηκε στη Ρώμη συνεχίζοντας τις σπουδές του στο Studio Hinna και το Museo Artistico e Industriale. Στη Ρώμη παρέμεινε συνολικά 25 χρόνια πραγματοποιώντας εκθέσεις, αξιοποιώντας υποτροφίες (Guggenheim Foundation 1957), εκτελώντας σημαντικές δημόσιες παραγγελίες, διατηρώντας ταυτόχρονα αξιοσημείωτη διεθνή παρουσία (MoMA, Biennale di Venezia 1956, 1958, 1962, Solomon R. Guggenheim Museum). Από το 1975 δίδασκε γλυπτική και χαρακτική στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, ενώ το 1983 εκλέχθηκε Fellow of the American Academy of Arts and Letters στη Νέα Υόρκη. Δημιούργησε γλυπτά από μπρούτζο και διάφορα πετρώματα, σε εξπρεσιονιστικό και αφηρημένο ύφος, χαρακτικά, κεραμικά και ζωγραφικά έργα, αλλά και μνημειακά γλυπτά ενταγμένα σε αρχιτεκτονικά και φυσικά περιβάλλοντα. Απεβίωσε το 2006 στη Βοστώνη.

Κατά την ελληνική μυθολογία, στον γάμο του βασιλιά των Λαπιθών, Πειρίθου με την Ιπποδάμεια, ο Κένταυρος Ευρυτίωνας μέθυσε και προσπάθησε να απαγάγει τη νύφη. Η βάναυση συμπλοκή που ακολούθησε ανάμεσα στους Κενταύρους και τους Λαπίθες είναι το θέμα μιας σειράς έργων που ο Δημήτρης Χατζής επεξεργάστηκε για πρώτη φορά το 1951. Ο νεαρός τότε γλύπτης είχε μόλις εγκατασταθεί στη Ρώμη, ύστερα από παραμονή ενός έτους στην Ελλάδα, όπου επανεκτίμησε την κλασική και αρχαϊκή γλυπτική και επανασυνδέθηκε με τις ρίζες του.

Μισοί άνθρωποι και μισοί άλογα, απείθαρχοι και επιθετικοί, οι Κένταυροι καλπάζουν στα μπροστινά τους πόδια αρπάζοντας άνδρες και γυναίκες, παρακινημένοι από βίαιη σεξουαλική παρόρμηση και κτηνώδη επιθυμία επιβολής. Η ενέργεια της μάχης αποτυπώνεται στην περίπλοκη κίνηση των μορφών που παλεύουν σε διαφορετικές κατευθύνσεις χαρίζοντας απροσδόκητες όψεις σε κάθε πλευρά των γλυπτών.

Η ρευστότητα των οργανικών σχημάτων, τα προτεταμένα και κάποτε αιχμηρά μέλη καθώς και η δεξιοτεχνική ενσωμάτωση των κενών στη σύνθεση δημιουργούν μια αίσθηση μπαρόκ ανισορροπίας. Η στήριξη των γλυπτών βασίζεται στα πίσω πόδια και την ουρά των Κενταύρων, ενώ η υλικότητά τους αναδεικνύεται από τη διαχείριση της υφής, κάποτε λείας και άλλοτε τραχιάς με εμφανή τα σημάδια της επεξεργασίας.

Πρόκειται για έργα με σαφή εξπρεσιονιστική διάθεση, που αποδίδουν έντεχνα την ενστικτώδη αγριότητα με λυρικές φόρμες και την ένταση της πάλης με μια αλληλουχία από ρυθμικές κινήσεις, σχεδόν χορευτικές. Συνεπαρμένος από τη δημιουργική ελευθερία των Ιταλών καλλιτεχνών και τις δυνατότητες εξέλιξης στο διεθνές καλλιτεχνικό περιβάλλον της Ρώμης, Ο Δημήτρης Χατζής θα εξερευνήσει παραλλαγές του ίδιου θέματος σε διαφορετική κλίμακα περίπου έως το τέλος της δεκαετίας του ‘50, όταν θα στραφεί πλέον αποφασιστικά στην αφαίρεση.

Το Ίδρυμα Ελληνική Διασπορά διαθέτει 37 έργα του Δημήτρη Χατζή, αντιπροσωπευτικά κάθε περιόδου δημιουργίας του και κάθε εικαστικού μέσου που αξιοποίησε. Πρόκειται για μια μοναδική στο είδος και στην έκτασή της συγκέντρωση έργων, που παρέχει τη δυνατότητα διαμόρφωσης ολοκληρωμένης άποψης για το έργο του γλύπτη.

Ξένια Γιαννούλη
Ιστορικός Τέχνης