Βιογραφία

Ο Μενέλαος Καταφυγιώτης (1926–1997) υπήρξε οραματιστής Έλληνας ζωγράφος και γλύπτης, του οποίου το έργο ξεπέρασε τα όρια της παραδοσιακής τέχνης, προσφέροντας στο κοινό όχι μόνο αισθητική απόλαυση αλλά και βαθιά περισυλλογή πάνω στην ανθρώπινη εμπειρία. Γεννημένος στην πλούσια σε φυσική ομορφιά περιοχή των Τρικάλων, στη Θεσσαλία, η ελληνική ύπαιθρος άφησε ανεξίτηλο σημάδι στην καλλιτεχνική του ψυχή και έμελλε να αποτελέσει έναν από τους βασικούς πυλώνες της μετέπειτα τέχνης του.

Σπουδάζοντας στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, από την οποία αποφοίτησε το 1954, ο Καταφυγιώτης ήρθε σε επαφή με σπουδαίους δασκάλους όπως ο Γιάννης Μόραλης και ο Μιχάλης Τόμπρος. Αυτές οι επιρροές διαμόρφωσαν το καλλιτεχνικό του ύφος, το οποίο αργότερα θα αναδειχθεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Από νωρίς διακρίθηκε από την Washington School of Arts (U.S.A), από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας καθώς επίσης έλαβε μέρος σε σπουδαίες εκθέσεις, όπως η Moscow’s International Art Exhibition το 1957 όπου και βραβεύτηκε.

Η δεκαετία του 1960 σηματοδοτεί μια καθοριστική καμπή στη ζωή του. Το 1961, ο Καταφυγιώτης αναχώρησε για τη Νότια Αμερική μαζί με τη σύζυγό του, Γκέλα. Η πρώτη του έκθεση πραγματοποιήθηκε στο Μπουένος Άιρες και ακολούθησαν εκθέσεις στο Ρίο ντε Τζανέιρο και το Σάο Πάολο. Το 1962 μετακόμισε στη Νέα Υόρκη, όπου συνεργάστηκε με σπουδαίες γκαλερί. Έζησε εκεί μέχρι τον θάνατό του το 1997, έχοντας αναπτύξει αξιόλογη διεθνή καριέρα.

Το έργο του Καταφυγιώτη χαρακτηρίζεται από τη ρυθμική, εκφραστική του διάσταση και την εξαιρετική του ικανότητα στη χρήση των υλικών. Το καλλιτεχνικό του ύφος είναι βαθιά επηρεασμένο από τις παραδόσεις της ελληνικής τέχνης, αλλά και από τα προσωπικά του βιώματα. Με έναν τρόπο σχεδόν ποιητικό, συνδύαζε την πρωτόγονη αίσθηση της φύσης με μια μοντέρνα, στοχαστική ματιά. Η χρήση του φωτός και της σκιάς, η υφή των υλικών, αλλά και η σύνθεση των μορφών στις δημιουργίες του, αποπνέουν μια αίσθηση κίνησης και ζωής. Η τέχνη του δεν ήταν ποτέ στατική· κάθε έργο του προσκαλεί τον θεατή σε έναν διάλογο, μια βαθύτερη περισυλλογή πάνω στην ανθρώπινη κατάσταση.

Οι ζωγραφικοί πίνακες του Καταφυγιώτη αποπνέουν μια ρομαντική διάθεση, ενώ οι γλυπτικές του δημιουργίες, ιδιαίτερα οι προτομές ηρώων, φέρουν μια δυναμική ένταση και αυστηρότητα στη μορφή. Στην καριέρα του, ο Καταφυγιώτης φιλοτέχνησε προτομές πολλών ιστορικών προσώπων, που κοσμούν δημόσιους χώρους. Οι προτομές του Παπαθύμιου Βλαχάβα (1954), του Γεώργιου Καραϊσκάκη (1960), του Τρικαλινού ποιητή  Κλαύδιου Μαρκίνα (1967) είναι μόνο μερικά από τα έργα του που κοσμούν τις κεντρικές πλατείες των Τρικάλων και της Καρδίτσας. Επίσης, φιλοτέχνησε την προτομή του Ιπποκράτη (1991), η οποία εκτίθεται στο Medical School του University of Richmond και του University of Milwaukee των Η.Π.Α..

Το καλλιτεχνικό του έργο παρουσιάστηκε σε πολλές ατομικές εκθέσεις σε μεγάλες πόλεις όπως η Νέα Υόρκη, η Βοστώνη, η Ουάσινγκτον, το Μόντρεαλ, η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη. Έργα του φιλοξενούνται σε μουσεία και γκαλερί των ΗΠΑ και της Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένου του Bergen Museum στο Νιου Τζέρσεϊ, της Εθνικής Πινακοθήκης στην Αθήνα, του Μουσείου Βορρέ στην Παιανία, της Δημοτικής Πινακοθήκης Λάρισας και του Δημαρχείου Τρικάλων, όπου βρίσκονται δύο μεγάλες τοιχογραφίες του. Η εξαιρετική πορεία του Μ. Καταφυγιώτη έχει δημοσιευθεί σε έναν τόμο εκατό σελίδων με τίτλο “Menelaos Katafigiotis – Paintings and Drawings, First Edition”, υπογραμμίζοντας την αποδοχή και ανάδειξη του καλλιτέχνη από την καλλιτεχνική κοινότητα των Η.Π.Α.

Τα Χριστούγεννα του 1987, μια ατυχής πτώση στο σπίτι του, στη Νέα Υόρκη, προκάλεσε στον Καταφυγιώτη σοβαρό τραυματισμό στη σπονδυλική στήλη, ο οποίος τον κατέβαλε ψυχικά και σωματικά. Παρά τις δυσκολίες, παρέμεινε αφοσιωμένος στην τέχνη του μέχρι το τέλος. Απεβίωσε στις 17 Ιουνίου 1997, αφήνοντας πίσω του κληρονομιά γεμάτη έμπνευση και δημιουργικότητα.

Ο Μενέλαος Καταφυγιώτης υπήρξε ένας εξαιρετικός άνθρωπος και καλλιτέχνης, που τιμήθηκε τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό για το έργο του. Με το μοναδικό του ταλέντο και την ευαισθησία του, κατάφερε να προσδώσει στη σύγχρονη τέχνη έναν νέο δυναμισμό, που συνδυάζει την παράδοση με το μοντέρνο, τον προβληματισμό με την ομορφιά. Η τέχνη του, βαθιά προσωπική και συγχρόνως παγκόσμια, παραμένει μια διαρκής υπενθύμιση της δύναμης της δημιουργικότητας και της ανθρώπινης ψυχής.

Γεωργία Δημοπούλου

Κλασική Φιλόλογος – Επιμελήτρια