Βιογραφία
Γεννήθηκε στον Πειραιά στις 14 Μαΐου 1938. Η μητέρα του καταγόταν από τη Σμύρνη και ο πατέρας του από τη Λέσβο. Η παιδική του ηλικία στιγματίστηκε από τους βομβαρδισμούς του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, τις στερήσεις της Κατοχής και τον Εμφύλιο Πόλεμο. Σχεδίαζε από τα παιδικά του χρόνια και παράλληλα μάθαινε φλάουτο. Σε ηλικία 15 ετών μετακόμισε με τη μητέρα και την αδελφή του στην Αμερική, όπου από το 1939 είχε εγκατασταθεί ο πατέρας του παίρνοντας λίγα χρόνια αργότερα και τον μεγαλύτερο αδελφό του. Έζησε με την οικογένειά του αρχικά στο Baton Rouge της Louisiana, δίχως να αναπτύξει ιδιαίτερες σχέσεις με την ελληνική κοινότητα και επιδιώκοντας να προσαρμοστεί στον αμερικανικό τρόπο ζωής. Έλαβε επίσης μαθήματα πιάνου και έγινε μέλος μιας μπάντας. Με υποτροφία μουσικής εισήχθη στο Louisiana State University για προπτυχιακές σπουδές στις Καλές Τέχνες. Στο τρίτο έτος εγκατέλειψε οριστικά τη μουσική και αφοσιώθηκε πλήρως στα εικαστικά. Στα χρόνια των σπουδών του ζωγράφιζε κυρίως τοπία και ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με τη χαρακτική. Αποφοίτησε το 1961. Δύο χρόνια αργότερα εισήχθη με υποτροφία του Ford Foundation στο Tamarind Lithography Workshop στο Los Angeles της Καλιφόρνια. Προτού γίνει δεκτός παρακολούθησε προπαρασκευαστικά μαθήματα στο John Herron School of Art στην Indianapolis, όπου συνάντησε τον συνιδρυτή του Tamarind, Garo Antreasian. Στην Indianapolis γνώρισε επίσης την πρώτη σύζυγό του, Maryan, που τον ακολούθησε στην Καλιφόρνια.
Η παραμονή του Κουτρούλη στο Tamarind υπήρξε ιδιαίτερα παραγωγική. Για δύο χρόνια αφοσιώθηκε πλήρως στη λιθογραφία εξελίσσοντας τις δυνατότητές του δίπλα στους Irwin Hollander, Bohuslav Horak και Marcel Duracier. Παράλληλα, μελέτησε τη δουλειά καλλιτεχνών που συνεργάζονταν με το Tamarind, όπως οι John McLaughlin, Sam Francis, Josef Albers, Jasper Johns, Georgia O’Keeffe, Peter Takal, Louise Nevelson και Philip Guston (με ορισμένους από τους οποίους συνεργάστηκε προσωπικά), αλλά και χαρακτών που δούλευαν για λογαριασμό των Picasso, Braque και Joan Miró. Γύρω στο 1963 ολοκλήρωσε τη σουίτα «Ελληνικός», μια σειρά κατά βάση ασπρόμαυρων λιθογραφιών με γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, τα οποία διαχειρίστηκε ως αφαιρετικές φόρμες, και ενίοτε με μυθολογικά σύμβολα ή απλοποιημένες παραστάσεις που παρέπεμπαν σε τμήματα αρχαίων αγγείων. Ο Κουτρούλης αναφερόταν στη σειρά ως μια απόπειρα να απεκδυθεί την ελληνική του κληρονομιά και ταυτόχρονα ως μια μελέτη για τη σχέση αρνητικού και θετικού χώρου.
Το 1964 έλαβε πλήρη υποτροφία για μεταπτυχιακές σπουδές στην Cranbrook Academy of Art στο Bloomfield Hills του Μίσιγκαν, όπου παράλληλα δίδασκε λιθογραφία. Εκεί γνώρισε τον Walter Hamady με τον οποίο συνεργάστηκαν για την έκδοση των εικονογραφημένων συλλογών ποίησης Six Poems & Pictures (1965) και Consenting Shadows (1966). Αυτήν την περίοδο ο Κουτρούλης εστιάζει στη γραμμή, σημείο αναφοράς στην τέχνη του έκτοτε, διερευνώντας τη καθαυτή, για τις συγκεκριμένες ποιότητες και τις εκφραστικές της δυνατότητες. Παράλληλα, παράγει λιθογραφίες σχεδόν αποκλειστικά μικρών διαστάσεων και αφαιρετικού ύφους, επηρεασμένος από την τέχνη των Joan Miró, Paul Klee, Julius Bissier και Mark Tobey. Περιγράφει τις συνθέσεις αυτής της περιόδου ως εντελώς διαισθητικές, χωρίς καμία αναφορά στη λογική και προσανατολισμένες σε μια εικαστική ερμηνεία της μουσικής (ιδίως του Μπαχ), που εντείνεται από την τοποθέτηση των χρωμάτων. Το 1965 παθαίνει νευρικό κλονισμό. Τον επόμενο χρόνο του απονεμήθηκε το μεταπτυχιακό δίπλωμα και επιπλέον διορίστηκε αναπληρωτής καθηγητής στο νεοσύστατο εργαστήριο λιθογραφίας του Τμήματος Τέχνης του Wayne State University στο Detroit του Μίσιγκαν. Εκεί σχεδίασε επίσης ένα μηχάνημα παραγωγής και επεξεργασίας χαρτιού, ενώ δίδαξε και την κατασκευή χειροποίητου χαρτιού. Το 1966 πραγματοποίησε επιπλέον την πρώτη του ατομική έκθεση στη Hanamura Gallery (Detroit).
Από το 1967 ξεκίνησε μια σειρά έργων, μεγάλο μέρος της οποίας κατέστρεψε στη συνέχεια, στην οποία σε γενικές γραμμές εξερευνούσε την επιρροή της επιστήμης στην τέχνη μέσω της γραμμικότητας, του φάσματος και της αίσθησης του πλέγματος. Είναι η περίοδος που επιστρέφει στη ζωγραφική, ακόμη και σε μεγάλη κλίμακα. Το 1968 έλαβε το Purchase Prize στο Michigan Artists Show, ενώ δύο χρόνια αργότερα, η Getrude Kasle διοργάνωσε στην ομώνυμη γκαλερί της στο Detroit την πρώτη μεγάλη έκθεση ζωγραφικής του Κουτρούλη, που μέχρι τότε ήταν κυρίως γνωστός ως χαράκτης. Εντωμεταξύ, τo 1969 ο Κουτρούλης δημιούργησε μια σειρά χαρακτικών του Robert Morris, ενώ τον ίδιο χρόνο γεννήθηκε η κόρη του Georgina. Εκείνο το διάστημα διατηρούσε εργαστήριο στο Common Ground, ενώ συνέβαλε στην ίδρυση της Willis Gallery, στην οποία εξέθεσε έναν χρόνο αργότερα.
Τα χρόνια που έπονται, το έργο του φανερώνει επιδράσεις από τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό, τον αυτοματισμό και τη χειρονομιακή ζωγραφική. Εστιάζει στην οριζόντια γραμμή, όπως με τις λωρίδες μουσαμά που τοποθετεί σε απόσταση μεταξύ τους, ενώ ενδιάμεσα και από κάτω τους προβάλλουν χρώματα αναμεμειγμένα με τρόπο τυχαίο. Δίχως να αποσκοπούν σε οποιοδήποτε συσχετισμό με την εξωτερική πραγματικότητα, τα έργα έχουν ερμηνευθεί, μεταξύ άλλων, ως αναφορές σε παρτιτούρες ή ακόμη και στη βία και στους βομβαρδισμούς που καθόρισαν την παιδική ηλικία του καλλιτέχνη. Εντωμεταξύ, το 1976 αποδέχτηκε τη θέση αναπληρωτή καθηγητή και επικεφαλής του Τμήματος Ζωγραφικής του Center for Creative Studies, College Art and Design (Detroit). Έπειτα, το 1981 προήχθη σε καθηγητή και πρόεδρο του Τμήματος Καλών Τεχνών, όπου παρέμεινε έως τη συνταξιοδότησή του, το 1999.
Ο Κουτρούλης διατηρούσε εργαστήρια στο Detroit και τη Νέα Υόρκη. Έλαβε μεταξύ άλλων τα βραβεία Michigan Foundation for the Arts Award (1976), National Endowment for the Arts (1975) και Michigan Council for the Arts (1974). Έχει εκθέσει στις ΗΠΑ, την Ελλάδα, την Κύπρο και την Ιαπωνία. Έργα του έχουν συμπεριληφθεί σε ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές, όπως: The Museum of Modern Art (Νέα Υόρκη), Los Angeles County Museum of Art, The Detroit Institute of Arts και National Gallery of Arts (Ουάσινγκτον). Έφυγε από τη ζωή στις 10 Απριλίου 2013.
Ξένια Γιαννούλη
Ιστορικός Τέχνης