Biographie

Ο Κωνσταντίνος Μακρής, γεννημένος στις 7 Απριλίου 1917 στο Κάιρο από Έλληνες γονείς από την Κεφαλονιά, υπήρξε καλλιτέχνης του οποίου το έργο γεφυρώνει τις μεσογειακές ρίζες της κληρονομιάς του με τον καλλιτεχνικό δυναμισμό του μεταπολεμικού Παρισιού. Η πρώιμη ζωή του σημαδεύτηκε από το πλούσιο, κοσμοπολίτικο περιβάλλον του Καΐρου, μιας πόλης που τον εισήγαγε σε μεγάλα δυτικά καλλιτεχνικά κινήματα μέσω τοπικών εκθέσεων και έργων δασκάλων όπως ο Picasso, ο Braque και ο Matisse. Η διαρκής έκθεσή του στην πρωτοπορία, πυροδότησε την επιθυμία του να εξερευνήσει τη σύγχρονη τέχνη, ιδιαίτερα τη διασταύρωση του φωτός, του χρώματος και της φόρμας – μια επιδίωξη που τελικά θα καρποφορούσε στο Παρίσι, όπου μετακόμισε το 1948, αφού υπηρέτησε στην Ελληνική Πολεμική Αεροπορία κατά τη διάρκεια του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου.

Στο Παρίσι, τη Μέκκα των τεχνών, ο Μακρής βυθίστηκε στη ζωντανή καλλιτεχνική δράση και εγγράφηκε στο ατελιέ του Fernand Léger. Η περίοδος που ακολούθησε, υπό την καθοδήγηση του Léger, αποδείχθηκε καθοριστική. Η έμφαση του Léger στη σύνθεση και την απελευθέρωση μέσω της αφαίρεσης είχε βαθιά απήχηση στον Μακρή, ωθώντας τον να εξερευνήσει τις θεμελιώδεις δομές της γεωμετρίας. Η θεωρία του Léger ενθάρρυνε νέους καλλιτέχνες όπως ο Μακρής να ασχοληθούν με τη φόρμα και το χρώμα ανεξάρτητα από τα παραδοσιακά αναπαραστατικά όρια, διαμορφώνοντας την ξεχωριστή προσέγγισή του στην αφηρημένη ζωγραφική.[1]

Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1950, ο Μακρής είχε τελειοποιήσει μια μοναδική τεχνοτροπία. Τα πρώιμα παριζιάνικα έργα του χρωματίστηκαν από μια σκοτεινή παλέτα και απλοποιημένες φόρμες, συλλαμβάνοντας την αλληλεπίδραση φωτός και σκιάς σε αστικά περιβάλλοντα, ένα θέμα εμπνευσμένο από τις νυχτερινές σκηνές της πόλης. Οι συνθέσεις του εμφάνισαν μια αυξανόμενη στροφή προς το αφηρημένο, χρησιμοποιώντας φωτεινά σημεία και αντίθεση χρωμάτων που προκάλεσαν έναν «πρωτόγονο μοντερνισμό». Το έργο του άρχισε να τραβάει την προσοχή, οδηγώντας στην ένταξή του σε αξιόλογες εκθέσεις. Το 1954, ο Pierre Loeb καλωσορίζει τον Μακρή στην Galerie Pierre, η οποία εξέθετε τους πιο σημαίνοντες καλλιτέχνες της εποχής.

Η τεχνοτροπία του Μακρή συνέχισε να εξελίσσεται μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950, επηρεασμένη σημαντικά από τις συναντήσεις του με την ολλανδική τέχνη και τα τοπία. Κατά τη διάρκεια μιας τυχαίας συνάντησης σε ένα στούντιο τέχνης, γνώρισε την Pauline Eecen, μια Ολλανδή γλύπτρια της οποίας η φυσική συγγένεια με τις πρώτες ύλες και την υφή ήταν παράλληλη με το δικό του αυξανόμενο ενδιαφέρον για παρόμοιες συνθέσεις. Οι δύο καλλιτέχνες παντρεύτηκαν το 1956 και μαζί καλλιέργησαν μια δημιουργική συνεργασία που χαρακτηρίστηκε από αμοιβαία έμπνευση. Η μετακόμισή τους στην Ολλανδία από το 1958 έως το 1960 άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο στο καλλιτεχνικό ταξίδι του Μακρή, ενσωματώνοντας πιο ήπιες συνθέσεις που απηχούσαν την ολλανδική αισθητική παράδοση, το γκρίζο του ουρανού και το υγρό στοιχείο.[2] Η παλέτα του έλαμψε, οι γραμμές του μαλάκωσαν και οι φόρμες του αγκάλιασαν την εγγενή ρευστότητα της φύσης, διατηρώντας παράλληλα το αφηρημένο, ενδοσκοπικό ύφος του.

Με την επιστροφή του στη Γαλλία στις αρχές της δεκαετίας του 1960, ο Μακρής ξεκίνησε μια περίοδο βαθιάς, ενδοσκοπικής εργασίας. Με την γκαλερί του Loeb να κλείνει μετά το θάνατο του γκαλερίστα το 1964, ο Μακρής επέλεξε να μην επιδιώξει κάποια συνεργασία. Αυτή η περίοδος σηματοδότησε μια στροφή σε πιο δομημένες συνθέσεις και μια επιστροφή στην παραστατικότητα, κυρίως μέσω πορτρέτων και ανθρώπινων μορφών. Βρήκε έμπνευση στα έργα του Frans Hals, Ολλανδού ζωγράφου της Χρυσής Εποχής, γνωστού για τη χρήση του φωτός και του δυναμικού πινέλου. Ο Μακρής προσάρμοσε τις μεθόδους του Hals και η επανερμηνεία αυτών των κλασικών τεχνικών μέσα σε ένα αφηρημένο πλαίσιο κατέδειξε την εμβάθυνση της εμπλοκής του με την υλικότητα του χρώματος, του φωτός και της υφής.

Η ανθρώπινη μορφή έγινε κεντρική στο μεταγενέστερο έργο του Μακρή, με απλοποιημένες, επαναλαμβανόμενες φιγούρες που υπερέβαιναν την ατομική ταυτότητα. Οι απεικονίσεις ανθρώπινων μορφών –κεφάλια, καθιστές και όρθιες μορφές– προσκαλούσαν τους θεατές να βρουν τις αντανακλάσεις τους μέσα στις αφηρημένες συνθέσεις. Μέσα από τη συστηματική μελέτη και επανερμηνεία των τεχνικών του Hals, ο Μακρής δημιούργησε φιγούρες που κατέλαβαν και υπερέβησαν το δισδιάστατο επίπεδο, εμπλέκοντας τους θεατές σε μια στοχαστική εξερεύνηση της παρουσίας και της ταυτότητας.[3]

Τα τελευταία χρόνια του Μακρή σημαδεύτηκαν από ένα φιλόδοξο εγχείρημα – μια σειρά δεκατεσσάρων έργων ζωγραφικής μεγάλης κλίμακας που θα συνθέσουν τις συσσωρευμένες γνώσεις και ιδέες του. Δυστυχώς, ο πρόωρος θάνατός του στις 4 Σεπτεμβρίου 1984, στο Orsay, τον εμπόδισε να ολοκληρώσει αυτή τη σειρά. Το ταξίδι του Μακρή στην τέχνη αντικατοπτρίζει τη βαθιά ενσωμάτωση διαφορετικών πολιτιστικών επιρροών, από τις ηλιόλουστες ακτές της Μεσογείου μέχρι την αστική πολυπλοκότητα του Παρισιού και τα συννεφιασμένα τοπία της Ολλανδίας. Το έργο του παραμένει μια απόδειξη της δύναμης της καλλιτεχνικής εξέλιξης, απηχώντας τόσο την παροδικότητα όσο και την ανθεκτικότητα της ζωής μέσω μιας οπτικής γλώσσας που, αν και έχει τις ρίζες της στα μέσα του 20ού αιώνα, συνεχίζει να μιλά για διαχρονικά θέματα φωτός, μορφής και ανθρώπινης εμπειρίας.

Γεωργία Δημοπούλου

Κλασική Φιλόλογος – Επιμελήτρια

[1] Joannidès D., “Le Paris des ateliers” στο Pauline Eecen & Constantin Macris – Une Aventure Artistique, σ. 2, Παρίσι.

[2] “Constantin Macris (1917-1984)” στο Neuf artistes grecs abstraits à Paris dans les années 1950, σ. 20, Παρίσι.

[3] Macris S., “Les trois périodes de l’œuvre de Macris” στο Pauline Eecen & Constantin Macris – Une Aventure Artistique, σ. 10, Παρίσι.